In All Inclusive plaatst de Duitse kunstenaar Julian Hetzel kunst naast oorlog en toeristen naast vluchtelingen. Het publiek wordt uitgenodigd om te kijken naar een museumbezoek waarbij de realiteit keihard terugslaat.
— Interview Phéline Thierens —
We zijn amper verbonden via skype of Julian Hetzel begint enthousiast te vertellen over zijn nieuwe project Mount Average. Heel boeiend en eigenlijk kan ik niet wachten om ook daarover meer te weten, maar ik wil het natuurlijk eerst hebben over zijn vorige stuk, All Inclusive, een ophefmakende, gelaagde voorstelling die me in mei vorig jaar in Gent bij de kraag nam en tot vandaag niet meer losliet.
Ik ben blij dat je met All Inclusive naar Oostende komt. Om al die lagen te kunnen vatten, zou ik het stuk nog eens willen zien. Is het je eerste keer in onze stad?
Inderdaad. Eén van de performers, Geert Belpaeme, is wel opgegroeid in Oostende. We hebben dus een insider … (lacht). Geert blijft me zeggen dat ik Oostende beter moet leren kennen, dat komt er nu dus van. Eigenlijk voel ik dat het hele team uitkijkt naar die datum in februari.
Je begon net over je nieuwe project Mount Average. Is het een vervolg op All Inclusive?
Nee, en toch zijn er gelijkenissen. Het concept van Mount Average begint vanuit de inhoud van de stofzuigers van vooraanstaande, rechtse politici. Ik wil onderzoeken hoe je dat afval een tweede leven kunt geven in de vorm van kunst. In dat opzicht is er een link met All Inclusive. Daarin gebruiken we puin uit een Syrische oorlogszone. In principe hebben die brokstukken buiten hun oorspronkelijke context geen waarde meer, maar in het museum van All Inclusive worden ze kunst. Beide werken draaien dus rond upcycling.
Waarover gaat All Inclusive?
All Inclusive is een zoektocht naar schoonheid aan de donkere kant van ons bestaan als mens. Hebben conflicten of oorlog een esthetische kwaliteit? Het gaat ook over de kapitalisatie van geweld of pijn. Kunnen we munt uit slaan uit de schoonheid of esthetiek van pijn of geweld? Het is een kritisch project over culturele consumptie, dus ook over mezelf als kunstenaar.
Empathy porn
Je plaatst kunst en conflict naast elkaar. Wat moeten we ons daarbij voorstellen?
Het uitgangspunt van All Inclusive is een reeks historische oorlogsfoto’s die dodelijk geweld tonen. De fotograaf en de moordenaar halen de trekker op hetzelfde moment over. Bij het zien van die foto’s voelde ik een tweestrijd. Aan de ene kant ben ik nieuwsgierig naar foto’s die geweld vastleggen, anderzijds stoten ze mij enorm af. Bij dit dilemma groeide mijn interesse naar de economische kant: wie maakt winst met het maken en doorverkopen van deze foto’s? De economie die onze maatschappij vormgeeft, is iets wat mij over het algemeen erg interesseert.”
Je maakt politiek geladen theater, toch plaats je de term ‘politiek geëngageerd’ vaak tussen aanhalingstekens wanneer het om je werk gaat. Waarom?
Omdat andere mensen mij dat label toekennen. Ze vinden de onderwerpen in mijn werk urgent en noodzakelijk, vandaar waarschijnlijk de term. Maar ik vind die gevaarlijk. Als ‘politiek geëngageerd’ kunstenaar eigen je je vaak verhalen van andere mensen toe. In die positie bevind ik mij: ik oogst kunst uit de pijnlijke realiteit van anderen. Iemand beschreef mijn werk eens als empathy porn. Het is een bizarre term maar ik vind hem wel zeer duidelijk.
Biedt All Inclusive ook een oplossing voor de problemen die zich stellen?
Sommige kunstenaars kunnen dat, via hun werk oplossingen voor bepaalde maatschappelijke problemen bieden. Maar All Inclusive is niet zo’n voorstelling. Ik geloof eerlijk gezegd dat ik veel meer deel van het probleem dan van de oplossing ben. Door kritiek te uiten op het systeem, stel ik onvermijdelijk ook mezelf in vraag. All Inclusive is een lens waarmee ik inzoom op bestaande problemen en systemen. Het stuk legt de vinger op de wonde en duwt daarna nog eens hard door.
Je kunt moeilijk een outsider zijn
De aanwezigheid van echte vluchtelingen op de scène is op sommige momenten erg confronterend.
Ik ben mij ervan bewust dat het stuk polariseert. Sommigen vinden het een totale Abrechnung, een totale afrekening. Anderen beschrijven het als een sociaal experiment dat verschillende ethische en morele lijnen overschrijdt. Elk publiek reageert anders. Ik krijg zowel liefdesbrieven als haatmail (lacht). Eén van de vluchtelingen met wie we ooit werkten, zei dat zijn hart pijn deed bij het zien van het stuk. Hij zei ook dat hij sommige leden van het publiek hun hoofd had zien vasthouden, alsof zij daar pijn hadden. Misschien voelen we niet dezelfde pijn op dezelfde plaats, maar we delen allemaal dezelfde beleving.
Als sommige deelnemers pijn ervaren, hoe overtuig je hen dan om mee te doen aan de voorstelling?
Begrijp me niet verkeerd, die mensen zijn daar uit vrije wil. Via de theaters waar de voorstelling speelt, komen we in contact met lokale mensen met een migratieachtergrond. Daar springen we met veel mee zorg om. Voor de dag van de performance doe ik een kennismakingsgesprek met geïnteresseerden. Er zijn evengoed mensen die na het gesprek beslissen dat ze niet willen deelnemen, uit religieuze of gelijk welke andere redenen. Ik kan niet genoeg benadrukken dat iedereen, ook tijdens de voorstelling, vrij is.
De vluchtelingen zijn museumbezoekers op scène. Zitten er ook wel eens vluchtelingen in het publiek?
Dat hangt volledig af van de stad en het theater waar de voorstelling speelt. Ik zie in dat All Inclusive in de eerste plaats voor een Westerse blik gemaakt is. Maar het gaat volgens mij niet zozeer om je achtergrond, eerder om je mindset. Maar, je vraag … Daar gaat de voorstelling net over, niet? Het hele idee van nieuwe en diverse publieken. Gaat dat uiteindelijk niet om het vinden van nieuwe klanten en dus het verderzetten van dat economisch systeem dat kunst beheerst? Zo zie je maar, je kunt moeilijk een outsider zijn (glimlacht). De cirkel is voor mij rond.
Wat vind je van de huidige politieke discussie rond kunst?
Ik geloof dat kunst nooit een dienstmaagd van de politiek mag worden. In kunst kun je situaties simuleren die in werkelijkheid niet kunnen bestaan. Kunst is waar je vrij en alternatief denken cultiveert. Tegelijk besef je dat budgetten tegenwoordig gehalveerd worden. Dat gebeurt nu volop in Vlaanderen. Daarom vind ik het extra belangrijk dat we ons blijven verzetten tegen de politieke agenda achter die besparingen. Vandaar ook mijn expliciete aanpak van bepaalde onderwerpen. Ik wil me niet verbergen achter puur esthetische of formele uitingen. Onze politieke en economische systemen mogen eens stevig door elkaar worden geschud.
All Inclusive van Julian Hetzel/Campo – zaterdag 15 februari om 20u30 in De Grote Post
DE GROTE BLOG 